Κυριακή 24 Μαρτίου 2013

ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ: Διπολική διαταραχή

Γράφει η Νατάσσα Οικονόμου - Ψυχολόγος
     «Ψυχή που τραμπαλίζεται όπως ένα καράβι,
που μια βυθίζεται στα φουρτουνιασμένα κύματα
και μια προβάλλει στην επιφάνεια προκλητικά και αυθάδικα»
(Α. Πλεύρη, 2008).
Η διπολική διαταραχή είναι μια ψυχική πάθηση που χαρακτηρίζεται από δύο συναισθηματικές διαταραχές, τη μανία και την κατάθλιψη. Εμφανίζεται συχνά στην πρώιμη ενήλικη ζωή, μια από τις περισσότερο παραγωγικές περιόδους της ζωής, έχοντας καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνική, επαγγελματική και ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς. Η συχνότητά της στο γενικό πληθυσμό είναι μεταξύ 0,5 και 7,5% με πιο συνηθισμένες τις πιο ελαφριές εκφάνσεις της (κυκλοθυμία). Ψυχιατρικές έρευνες έχουν εστιάσει στους νευροβιολογικούς παράγοντες για την ανάπτυξή της, ωστόσο ένα ξεκάθαρο οργανικό αίτιο δεν έχει ακόμα βρεθεί. Η διαταραχή έχει συνδεθεί με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, καθώς πολλοί καλλιτέχνες όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ και η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ έπασχαν από αυτή. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια λανθασμένη εξιδανίκευση˙ αφενός δεν είναι όλοι οι πάσχοντες κατ’ ανάγκη ιδιοφυείς, αφετέρου η ασθένεια συνεπάγεται δυσλειτουργικότητα και σημαντική πτώση της ποιότητας ζωής, έτσι ώστε να μην αποτελεί μια ιδεατή κατάσταση.

Η διάγνωση βασίζεται στην εξέταση του ιστορικού και της συμπτωματολογίας σε επίπεδο συναισθήματος, σκέψης, συμπεριφοράς μέσα από τη πάροδο του χρόνου και όχι με βάση την απλή παρατήρηση μιας άσχημης περιόδου. Το άτομο πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω συμπτώματα, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, για δύο εβδομάδες και σχεδόν σε καθημερινή βάση. Στη φάση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου μπορεί να εκδηλώσει αίσθημα κενού, απαισιοδοξία ή απελπισία, ιδέες ενοχής και αναξιότητας, άγχος, απώλεια των ενδιαφερόντων και αδυναμία άντλησης ικανοποίησης από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που προηγουμένως ήταν ευχάριστες, εύκολη κόπωση, δυσκολία στη συγκέντρωση, μνήμη και στη δυνατότητα λήψης αποφάσεων, ανησυχία ή ευερεθιστότητα, διαταραχές όρεξης/ύπνου, μείωση σεξουαλικής διάθεσης, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας.
Στον αντίθετο πόλο της κατάθλιψης βρίσκεται η μανία. Για τους ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντος του ασθενούς είναι σαφές ότι η ευφορία στη διάθεσή του είναι υπερβολική και έξω από τον χαρακτήρα του. Παρουσιάζεται ιδιαίτερα ενθουσιώδης στις διαπροσωπικές του σχέσεις, μιλά σε όλους και ορισμένες φορές κατά ενοχλητικό τρόπο (τηλεφωνεί σε φίλους στις 3 το πρωί χωρίς να σκεφτεί ότι θα τους ξυπνήσει). Όταν οι επιθυμίες του δεν τύχουν της δέουσας (κατά την γνώμη του) προσοχής, αντιδρά με εκνευρισμό ή επιθετικότητα. Μερικοί παρουσιάζονται με διογκωμένη αυτοπεποίθηση και έλλειψη αυτοκριτικής πιστεύοντας ότι έχουν ειδική σχέση με τον Θεό, μοναδικές ικανότητες, δυνάμεις για να σώσουν τον κόσμο. Βιώνουν μια μειωμένη ανάγκη για ύπνο, γεμάτοι ενέργεια, ενώ μιλούν δυνατά και γρήγορα και είναι δύσκολο να τους διακόψει κάποιος. Κάνουν απότομες αλλαγές από το ένα θέμα στο άλλο, υπάρχει αυξημένη κοινωνικότητα (προσπάθεια ανανέωσης παλιών γνωριμιών) και επιρρέπεια προς επικίνδυνες δραστηριότητες (γρήγορη οδήγηση, extreme sports).
Μια κλινική μορφή της νόσου είναι η κυκλοθυμία, όπου παρατηρείται κυκλική εναλλαγή «ανεβασμένης» διάθεσης με φάσεις υποτονικότητας χωρίς στοιχεία σοβαρής κατάθλιψης ή μανίας. Μοιάζει με διπολική διαταραχή σε ελάσσονα τόνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις επεισόδια μανιοκατάθλιψης συνοδεύονται και από ψυχωσικά συμπτώματα, όπως ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες, με κίνδυνο να γίνει εσφαλμένη διάγνωση σχιζοφρένειας. Η υπομανία είναι μια λιγότερο υπερβολική κατάσταση από τη μανία και με λιγότερα συμπτώματα. Κατά τη διάρκειά της κάποιο άτομο μπορεί να νιώσει μια ανεξέλεγκτη ανάγκη να γελάσει με πράγματα που στο παρελθόν δεν θεωρούσε αστεία, η δημιουργικότητά του αυξάνεται και είναι ιδιαίτερα παραγωγικό.
Η διπολική διαταραχή μπορεί να συγκριθεί με την κινούμενη άμμο. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες υποθέτουμε ότι μπορούμε να βασιστούμε στα συναισθήματά μας. Μοιάζουν με άμμο που φαίνεται σχετικά σταθερή για να περπατήσει κανείς πάνω της. Ξαφνικά όμως μπορεί να αρχίσει να υποχωρεί με συνέπεια να βυθιστούμε μέσα της. Δεν υπάρχει κανένα στήριγμα για να πιαστούμε και παρασυρόμαστε τόσο στη φάση της «έξαψης» όσο και της «απόγνωσης». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μπορούμε να επιβιώσουμε με τη βοήθεια ενός μεγάλου ξύλου, μιας σανίδας, μοιράζοντας ισομερώς το βάρος μας σε μια μεγαλύτερη επιφάνεια. Οι εμπειρίες του παρελθόντος αλλά και οι τρόποι με τους οποίους έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε απειλητικές για τον ψυχισμό καταστάσεις κλείνουν τις ρωγμές στη σφοδρότητα μιας συναισθηματικής καταιγίδας. Η κατάθλιψη συχνά παρομοιάζεται με πηγάδι που έχει επίπεδους, σκοτεινούς τοίχους. Ο ασθενής νιώθει ότι βρίσκεται στον πάτο και δεν έχει την παραμικρή προοπτική να δραπετεύσει. Η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή είναι αυτή που προσφέρει τη «σκάλα» με την οποία θα σκαρφαλώσει και θα καταφέρει να βγει έξω. Η μανία συγκρίνεται με μια σύντομη παραμονή στον «έβδομο ουρανό». Η ευφορική διάθεση δεν κρατά για πάντα και η προσγείωση στη γη είναι μάλλον «ανώμαλη» οδηγώντας στο άλλο άκρο, την κατάθλιψη.
Ο δρόμος προς την πλήρη και οριστική θεραπεία δεν είναι εύκολος. Η πιο συνηθισμένη φαρμακευτική αγωγή γίνεται με λίθιο με στόχο την αντιμετώπιση των οξέων συμπτωμάτων και τη μείωση της έντασης. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί ειδικά σε επεισόδια μανίας. Η ψυχοεκπαίδευση είναι μια σύγχρονη θεραπευτική παρέμβαση που παρέχει ενημέρωση για την ασθένεια, την αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων, τον περιορισμό του στρες και των προβλημάτων που προκύπτουν. Η οικογενειακή θεραπεία χειρίζεται το άγχος που βιώνει η οικογένεια, το οποίο μπορεί να ενισχύει τα συμπτώματα ή και να απορρέει από αυτά. Το αλκοόλ, η καφεΐνη και ένα ασταθές πρόγραμμα ύπνου προκαλούν υποτροπή και ανωμαλίες στη διάθεση (δυσφορία).

 

Δεν υπάρχουν σχόλια: