Πώς έγινε το Ισραήλ υπερδύναμη της υψηλής τεχνολογίας

Συνέντευξη του Shy Arkin

στην Αναστασία Ν. Κυριανίδη

Στην εποχή των διεθνοποιημένων οικονομικών αλληλεπιδράσεων και του ιλιγγιώδους ρυθμού επιστημονικοτεχνικής προόδου, τα πανεπιστήμια έχουν αποκτήσει ρόλο στρατηγικής σημασίας βάζοντας τα θεμέλια της γνώσης, της επιστημονικής κατάρτισης και της καινοτομίας και άρα τα θεμέλια της ανάπτυξης. Τι γίνεται όμως όταν ένα Πανεπιστήμιο καλείται να βάλει τα θεμέλια ενός ολόκληρου κράτους; 

Το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ άνοιξε τις πόρτες του 30 χρόνια νωρίτερα από τη σύσταση του κράτους του Ισραήλ με στόχο να παράσχει στο αναδυόμενο κράτος ένα πολισμικό και τεχνολογικό πλαίσιο λειτουργίας. Ο αντιπρόεδρος του Πανεπιστημίου, Shy Arkin, ταξίδεψε στην Αθήνα για να παραβρεθεί στο Hellenic Innovation Forum στο οποίο φέτος το Ισραήλ ήταν τιμώμενη χώρα. Ο Arkin περιγράφει στο Capital.gr τον τρόπο με τον οποίο το Πανεπιστήμιό του εξελίχθηκε σε επιχειρηματία φροντίζοντας ώστε το Ισραήλ να διατηρεί τον τίτλο του ως ένα από τα κορυφαία high tech κράτη παγκοσμίως. Ένα από τα πνευματικά παιδιά του Πανεπιστημίου, το οποίο μετρά περισσότερες από 9.000 κατοχυρωμένες πατέντες, είναι η εταιρεία Mobileye που θα περάσει στα χέρια της Intel αντί τιμήματος 15,3 δισ. δολαρίων.

Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι μονόδρομος για την ανάπτυξη μιας χώρας, είναι το μήνυμά του καθηγητή Arkin προς την Ελλάδα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιος ήταν ο ρόλος του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ στη διαμόρφωση της τεχνολογικής πραγματικότητας του Ισραήλ.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Για να εντοπίσει κανείς το σωστό σημείο εκκίνησης, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το Πανεπιστήμιο ξεκίνησε τη λειτουργία του 30 χρόνια πριν τη σύσταση του κράτους του Ισραήλ. Οι ιδρυτές μας αντιλήφθηκαν ότι σε ένα αναδυόμενο έθνος πρέπει πρώτα να βάλεις τα τεχνολογικά, πολιτισμικά και επιστημονικά θεμέλια. Και για αυτό το λόγο ίδρυσαν το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Προηγηθήκαμε της σύστασης του κράτους και με αυτή την ευθύνη στους ώμους μας, δεν ήμασταν απλώς ένα ακόμη Πανεπιστήμιο. Έπρεπε να αναπτύξουμε τις υποδομές, να ενθαρρύνουμε τους αποφοίτους μας να διαμορφώσουν τα βιομηχανικά αλλά και πολιτισμικά θεμέλια της χώρας μας. Και εξακολουθούμε να κουβαλάμε αυτό το βαρύ φορτίο μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει σημαντικό σημείο στο Ισραήλ που να μην βρεις έναν δικό μας απόφοιτο. Οι 12 από τους 50 Ανώτατους Δικαστές φοίτησαν στο Πανεπιστήμιό μας, 1 στα 2 μέλη του Κοινοβουλίου έχει αποφοιτήσει από εμάς, τόσο πολλοί CEOs και εργαζόμενοι των εταιρειών έχουν σπουδάσει μαζί μας. Το μέλλον του Πανεπιστημίου και η επιτυχία του ευθυγραμμίζονται με αυτά της χώρας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Και ποια είναι η θέση του Πανεπιστημίου στον κόσμο σήμερα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η οικονομία του Ισραήλ έκανε μια ραγδαία μετάβαση από μια αγροτική κοινωνία σε ένα έθνος προηγμένης τεχνολογίας που προσανατολίζεται στις εξαγωγές. Και το θεμέλιο της προηγμένης τεχνολογίας είναι τεχνολογία και η επιστήμη. Αυτά ακριβώς διδάσκουμε στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Είναι λοιπόν χρέος μας να ανταγωνιζόμαστε σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι λύσεις που προσφέρουν τα startups και οι μεγάλες επιχειρήσεις πρέπει να ανταγωνίζονται αυτές που προέρχονται από το Αμβούργο, τη Νέα Υόρκη και το Τόκιο. Η επιστήμη και η τεχνολογία μας πρέπει να μπαίνει στη σύγκριση με τις καλύτερες στον κόσμο. Η αγορά του Ισραήλ δεν μας περιορίζει γιατί είμαστε μια οικονομία που στηρίζεται στις εξαγωγές.

Έχουμε συνάψει συνεργασίες με άλλα πανεπιστήμια, ωστόσο το διεθνές μας στίγμα αποτυπώνεται κυρίως μέσα από τους αποφοίτους  μας τους οποίους τροφοδοτούμε με τις καλύτερες δυνατές βάσεις, καθώς και με το πνεύμα της επιχειρηματικότητας. Αυτό είναι βαθιά ριζωμένο στους Ισραηλινούς, το προάγουμε και μας κάνει υπερήφανους.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Είστε υπεύθυνος για τη λεγόμενη "μεταφορά τεχνολογίας" (technology transfer). Πώς ακριβώς επιτυγχάνεται η συγκεκριμένη διαδικασία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μεταφορά τεχνολογίας σημαίνει να παίρνεις τα ακαδημαϊκά αποτελέσματα που παράγονται στα εργαστήρια ή στα γραφεία των καθηγητών του Εβραϊκού Πανεπιστημίου και να τα μεταφράζεις σε επιχειρηματικά εργαλεία, να τα εμπορευματοποιείς. Μεταφέρουμε, δηλαδή, την τεχνολογία του ακαδημαϊκού χώρου στον επιχειρηματικό κόσμο. Ορισμένες φορές χορηγούμε άδεια χρήσης της τεχνολογίας σε μία εταιρεία, άλλες φορές ιδρύουμε εμείς οι ίδιοι μια εταιρεία. Εξαρτάται πάντα από το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να εμπορευματοποιήσεις μια συγκεκριμένη εφεύρεση.

Έχουμε συστήσει εκατοντάδες επιχειρήσεις, έχουμε κατοχυρώσει χιλιάδες πατέντες και έχουμε χορηγήσει άδειες για εκατοντάδες από αυτές. Κοιτάζουμε πάντα τι ταιριάζει καλύτερα στην κάθε τεχνολογία ώστε να αντληθούν τα μέγιστα δυνατά έσοδα. Αν για παράδειγμα έχουμε μια νέα φαρμακευτική ουσία, συνήθως επιδιώκουμε συνεργασία με μια μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία, όπως η Novartis, η Hoffmann-La Roche, η Johnson&Johnson κ.α., τους χορηγούμε την άδεια του διπλώματος ευρεσιτεχνίας για την ουσία και εκείνες την προωθούν από τα στάδια των κλινικών δοκιμών του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων. Εάν είναι αλγόριθμος για εταιρεία κομπιούτερ, συνήθως συστήνουμε μια μικρή εταιρεία, πατεντάρουμε τον αλγόριθμο και στη συνέχεια χορηγούμε άδεια χρήσης του σε αυτή την εταιρεία. Δεν υπάρχει πρότυπο μοντέλο, ο τρόπος εξαρτάται από την κάθε τεχνολογία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πού πηγαίνουν τα έσοδα από τη χορήγηση άδειας χρήσης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το 60% των κερδών πηγαίνει στην τσέπη του ερευνητή, του εφευρέτη ή του καθηγητή, ενώ το 40% πηγαίνει στο Πανεπιστήμιο. Μελέτες έχουν δείξει ότι όσο πιο γενναιόδωρο είναι το Πανεπιστήμιο, τόσα περισσότερα κέρδη αποκομίζει μακροπρόθεσμα. Αν το Πανεπιστήμιο αποφάσιζε να κρατήσει το 80% των κερδών, τότε δεν θα πρόσφερε επαρκή κίνητρα στους ερευνητές.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Για να μετατραπεί μια εφεύρεση σε ένα ευεργετικό για την κοινωνία προϊόν, χρειάζονται οι σωστοί άνθρωποι. Πώς αξιοποιείτε τα ταλέντα σας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Έχουμε συστήσει την εταιρεία μεταφοράς τεχνολογίας, Yissun -στα εβραϊκά σημαίνει "εφαρμογή"- η οποία απασχολεί ανθρώπους που γνωρίζουν από επιστήμη αλλά και ανθρώπους που έχουν γνωρίζουν από επιχειρήσεις. Αυτοί παρέχουν στους εφευρέτες το απαιτούμενο σχέδιο επιχειρηματικής ανάπτυξης αλλά και τις επαφές που χρειάζονται. Προσφέρουν, δηλαδή, στον εφευρέτη την απαραίτητη βοήθεια για να εμπορευματοποιήσει την εφεύρεσή του. Γιατί ναι μεν οι ερευνητές είναι καλοί στην έρευνα και παράγουν λαμπρές ιδέες, ωστόσο δεν είναι απαραίτητο ότι μπορούν και να τις εμπορευματοποιήσουν.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αναζητάτε λύσεις για παγκόσμια προβλήματα με επείγοντα χαρακτήρα. Πείτε μας μερικά από αυτά.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κάθε χρόνο πωλούνται προϊόντα αξίας 2 δισ. δολαρίων που έχουν πατενταριστεί από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Ήδη κυκλοφορούν δύο σημαντικά φάρμακα στην αγορά, ένα για το αλτσχάιμερ που πωλείται από την Novartis και ένα για τον καρκίνο των ωοθηκών. Στον τεχνολογικό κλάδο, ξεχωρίζει η Mobileye, η τρίτη μεγαλύτερη ισραηλινή εταιρεία του Nasdaq με κεφαλαιοποίηση περίπου 10 δισ. δολαρίων. Δημιουργήθηκε από τον καθηγητή Amnon Shashua και κατασκευάζει ένα αυτοματοποιημένο σύστημα για την αποφυγή ατυχημάτων στο δρόμο. Το σύστημα ειδοποιεί σε πραγματικό χρόνο τον οδηγό όταν πλησιάζει κοντά σε ένα αυτοκίνητο, εάν κατευθύνεται προς έναν πεζό κλπ  Η Mobileye αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη IPO του Ισραήλ, ενώ καταλαμβάνει το 85% της παγκόσμιας αγοράς. Σήμερα, η εταιρεία προσπαθεί να πείσει τον Έλληνα υπουργό Μεταφορών για συνεργασία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Μέσα από ποια κανάλια μπορεί το "technology transfer" να συνεισφέρει στην πρόοδο και ανάπτυξη ενός κράτους.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μέσα από τη σύσταση επιχειρήσεων, την παραγωγή εσόδων και την πώληση αδειοδοτημένων τεχνολογιών, δίνεις ώθηση στην οικονομία. Μόνο το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο έχει ιδρύσει εκατοντάδες εταιρείες. Πολλές από αυτές λειτουργούν ακόμη, παράγουν κέρδη, προσφέρουν απασχόληση. Η Mobileye απασχολεί περίπου 700 εργαζόμενους στην Ιερουσαλήμ. Επιπρόσθετα, οι εργαζόμενοι πολλών επιχειρήσεων σπούδασαν, εκπαιδεύτηκαν, απέκτησαν το επιστημονικό τους υπόβαθρο στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο. Συνεπώς διαδραματίζουμε σημαντικό ρόλο στη βιομηχανική θεμελίωση της χώρας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το Ισραήλ είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση επιστημονικής ικανότητας και παραγωγής. Είναι μια μικρή χώρα αλλά ταυτόχρονα μία από τις κορυφαίες δυνάμεις προηγμένης τεχνολογίας του πλανήτη. Πώς έγιναν η επιστήμη και η τεχνολογία, οι πιο ανεπτυγμένοι τομείς;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το Ισραήλ δεν έχει άλλους φυσικούς πόρους πέρα από τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού. Το κράτος συνειδητοποίησε ότι για να προσελκύσει αυτό το είδος έρευνας, έπρεπε να συνεισφέρουν, τόσο η κυβέρνηση η οποία καλούνταν να παράσχει χρηματοδότηση σε νεοφυείς επιχειρήσεις και να τις βοηθήσει να εμπορευματοποιήσουν τις ιδέες τους, όσο και οι επενδύσεις στον ακαδημαϊκό χώρο. Δημιουργήθηκε λοιπόν ένα οικοσύστημα με πολλούς παράγοντες που βοήθησαν το Ισραήλ να γίνει το έθνος των startup.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η Ελλάδα βιώνει μια μείζονα οικονομική κρίση που επηρεάζει δυσμενώς την χρηματοδότηση της έρευνας. Πόσο σημαντικό είναι για μία χώρα που προσπαθεί να επιστρέψει στην ανάπτυξη να δαπανά πόρους σε έρευνα και καινοτομία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν υπάρχει άλλος διασφαλισμένος τρόπος για οικονομική επιτυχία, πέρα από την επιστήμη και την τεχνολογία. Δεν υπάρχει. Αν κοιτάξετε όλες τις εύπορες χώρες του πλανήτη, θα δείτε ότι η ευημερία τους συνδέεται άμεσα με τις επιστημονικές και τεχνολογικές τους ικανότητες.​