Η απίστευτη περιπέτεια του Υπαίθριου Μουσείο Έπαυλης Ηρώδου του Αττικού στη Λουκού Κυνουρίας

Ο Ηρώδης Αττικός έζησε από το 103 ως 179 μ.Χ.. Ήταν ρήτορας, φιλόσοφος, πολιτικός και η τεράστια περιουσία του τού έδωσε τη δυνατότητα να αναδειχθεί ως Μαικήνας της εποχής του. Κατασκεύασε τη μεγαλύτερη στον ελλαδικό χώρο έπαυλη, εφάμιλλη των επαύλεων των ρωμαίων αυτοκρατόρων στην Ιταλία, μετατρέποντάς την σε μουσείου αρχαίας τέχνης και σε καλλιτεχνικό και επιστημονικό ίδρυμα, αντάξιο των μεγάλων ιδρυμάτων της Ελληνιστικής Ανατολής.

Ψηφιδωτά δάπεδα - η συνολική επιφάνεια των ως τώρα ανακαλυφθέντων υπερβαίνει τα 1.300 τ.μ., κοσμούν τους σημαντικότερους από τους χώρους της έπαυλης. Υποστηρίζεται ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη σχετική πινακοθήκη σε όλη την Ελλάδα.

Απλά διακοσμητικά και γεωμετρικά σχέδια αλλά και θέματα εμπνευσμένα από την Ιλιάδα. Παραστάσεις μικρών παιδιών που πατούν σταφύλια αλλά και απεικόνιση των άθλων του Ηρακλή.  Η σπουδαιότητα της ανακάλυψης των ψηφιδωτών αυτών, εκτός της τεχνικής τους αρτιότητας, μας δίνει και χαρακτηριστικές εικόνες για τη ζωή και τον πολιτισμό στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους.

Αυτή η κιβωτός των καλλιτεχνικών κειμηλίων καταστράφηκε επανειλημμένα από σεισμούς και βαρβαρικές επιδρομές και νεοελληνικές αθλιότητες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι καλλιεργητές όργωναν στις Στοές των ψηφιδωτών και ως το 1960 λειτουργούσε μέσα στα σπλάχνα της βίλας ένα μεγάλο ασβεστοκάμινο που αποτέφρωνε τους θησαυρούς της.

Αντί όμως να αξιοποιήσουμε τους θησαυρούς που τόσο καιρό προστάτευε στα σπλάχνα της και στη συνέχεια απλόχερα μας αποκάλυψε η αρκαδική γη, τους καταστρέφουμε με την αδιαφορία και την απραγία μας.

Για πρώτη φορά ο μεγάλος και εντυπωσιακός αυτός ερειπιώνας έγινε γνωστός το 1809 από τον άγγλο περιηγητή W. Leake. Στις ημέρες μας μια μικρή ανασκαφή, σωστικού χαρακτήρα, έγινε το 1977 από τον αρχαιολόγο Γ. Σταϊνχάουερ, ενώ από το 1979 ως και το 1996 συστηματική έρευνα του χώρου διενήργησε ο έφορος Αρχαιοτήτων Δρ Θ. Σπυρόπουλος, ο οποίος φρόντισε για την απαλλοτρίωση της απαιτούμενης εκτάσεως καθώς και για τη συντήρηση του ανασκαμμένου χώρου.

Όμως το πιο εντυπωσιακό είναι ότι, ενώ από 5ετίας υπάρχουν τα αναγκαία χρήματα για την διάσωση του θαυμαστού αυτού υπαίθριου Μουσείου, τα πάντα κολλούν στις γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Εύη Τατούλη

Διαβάστε την περιπέτεια του μνημείου, όπως αυτή καταγράφεται στην επιστολή - έκκληση της Εύης Τατούλη προς τον αρμόδιο υπουργό.

Την παρέμβαση του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού κ. Νίκου Ξυδάκη για την αποκατάσταση του Υπαίθριου Μουσείου Έπαυλης Ηρώδη του Αττικού στη Λουκού Κυνουρίας ζήτησε με επιστολή της η πολιτευτής Αρκαδίας Εύη Τατούλη, τονίζοντας ότι «το Μουσείο αυτό είναι το μοναδικό επίσημο μνημείο της περιοχής, για το οποίο το ενδιαφέρον των πολιτών της Αρκαδίας και της Κυνουρίας παραμένει διαχρονικά αμείωτο».

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στην επιστολή της η κα Τατούλη σε «μακρά σειρά υπαναχωρήσεων εκ μέρους του Υπουργείου, καθώς και λαθών ή παραλείψεων του φορέα υλοποίησης, με αποτέλεσμα να καταστρέφεται ένα σπουδαίο μνημείο εθνικής εμβέλειας και να εκτίθεται η χώρα μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Η Εύη Τατούλη, αναφέρεται στο ιστορικό και στις περιπέτειες του έργου. «Η οριστική μελέτη εξετάστηκε τέσσερις φορές από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και επιβλήθηκε η υποχρέωση να τροποποιηθεί επανειλημμένως, μέχρις ότου εκδοθεί τον Μάιο του 2012 η τελική απόφαση έγκρισης της μελέτης εφαρμογής. Εν τω μεταξύ, το έργο απεντάχθηκε, όπως ήταν φυσικό, από το Γ’ ΚΠΣ και εντάχθηκε εκ νέου ως έργο-γέφυρα στο ΕΣΠΑ 2007-2013 με τον ίδιο προϋπολογισμό και με ημερομηνία ολοκλήρωσης την 31/10/2009. Έγιναν κάποιες εργασίες θεμελίωσης και το έργο σταμάτησε εκεί.  Όταν διενεργήθηκε έλεγχος τον Ιανουάριο 2011 από τον Ειδικό Σύμβουλο Ποιοτικού Ελέγχου (ΕΣΠΕΛ) του ΕΣΠΑ, ο τελευταίος διαπίστωσε τόσα ελαττώματα στο έργο, ώστε το κατέταξε στην κατηγορία iii, δηλαδή στη χειρότερη. Στην κατηγορία αυτήν υπάγονται έργα τα οποία ο ΕΣΠΕΛ κρίνει πως έχουν τόσο σοβαρές αστοχίες ώστε απαιτούν ανακατασκευές. Έγιναν κάποιες διορθώσεις και, με τη βοήθεια και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, κατά τον δεύτερο έλεγχο που διεξήχθη τον Αύγουστο του 2012 το έργο κατετάγη –ευτυχώς- στην «καλή» κατηγορία i, οπότε ήρθη και αυτό το εμπόδιο. Ωστόσο, μολονότι υπήρχε πλέον εγκεκριμένη μελέτη εφαρμογής και καλή έκθεση ποιοτικού ελέγχου, και πάλι το έργο δεν προχώρησε».

Εστιάζοντας στο μείζον ζήτημα του φορέα υλοποίησης του έργου, παράγοντα καθοριστικού για την εξέλιξή του, η κα Τατούλη αναφέρει ότι «το έργο, είχε φορέα υλοποίησης μέχρι το 2013, το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων Εκτέλεσης Αρχαιολογικών Έργων (ΤΔΠΕΑΕ)», το οποίο εποπτευόταν από το πρώην Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ). Όταν η λειτουργία του φορέα αυτού έπαυσε και ο φορέας διαλύθηκε στις 31 Μαΐου του 2013, τα έργα που ήταν σε εκκρεμότητα μεταβιβάστηκαν στο Υπουργείο Πολιτισμού. Σήμερα δυστυχώς, η Διεύθυνση Μελετών και Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων, όπως ονομάστηκε η τέως Διεύθυνση Εκτελέσεως Έργων Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων της Γενικής Γραμματείας Πολιτισμού, δεν θεωρεί τον εαυτό της διάδοχο κατάσταση του προηγούμενου φορέα υλοποίησης.  Προφανώς λόγω της κατάστασης του έργου πριν τη διάλυση του φορέα.  Εμφανίζεται επομένως το εξής παράδοξο: κανείς δεν ασχολείται με το ημιτελές έργο και η εργολαβία θεωρείται λήξασα, χωρίς όμως να έχουν μεσολαβήσει οι τυπικές ενέργειες που επιβάλει η νομοθεσία. Καθώς δε, δεν έχει εκδοθεί διοικητική πράξη λήξης, δεν μπορεί να γίνει εκκαθάριση και επαναδημοπράτηση του έργου».

«Το Σεπτέμβριο του 2014 το έργο όπως ήταν λογικό απεντάχθηκε από το ΕΣΠΑ» σημειώνει στην επιστολή της η κα Τατούλη και προσθέτει ότι «η οποιαδήποτε χρηματοδότησή του από άλλο πρόγραμμα δεν θα είναι εφικτή αν δεν λυθούν προηγουμένως τα διαδικαστικά προβλήματα που αναφέρθηκαν. Εν τω μεταξύ, παρουσιάζεται επί 6 χρόνια μια απαράδεκτη εικόνα, η οποία όχι μόνον δεν αναδεικνύει το μνημείο, αλλά υποβαθμίζει ολόκληρη την περιοχή. Αντί να προστατεύει και να αναδεικνύει την εντυπωσιακή ρωμαϊκή έπαυλη, που παρόμοιά της είναι μόνον η πασίγνωστη βίλλα του αυτοκράτορα Αδριανού στο Τίβολι της Ρώμης, έχει μετατραπεί σε εστία φθοράς και ασχήμιας που προσβάλλει την ιστορία, τον πολιτισμό μας και τις κρατικές υπηρεσίες που ασχολούνται με αυτόν. Δεν είναι επιτρεπτό, η Πολιτεία να επιβάλλει στους πολίτες δυσανάλογες δαπάνες για να διεξάγει ανασκαφές στο οικόπεδό τους, αλλά η ίδια  να μην μπορεί να φέρει εις πέρας ένα έργο προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων που έχουν έρθει ήδη στο φως».

 «με εξασφαλισμένη τη χρηματοδότησή του από τρία διαδοχικά κοινοτικά προγράμματα (σε χρόνια που τα ευρωπαϊκά κονδύλια ήταν παχυλά), το μνημείο σήμερα βρίσκεται σε κατάσταση που θλίβει  εμάς τους πολίτες της Αρκαδίας και απομακρύνει το δυνητικό επισκέπτη».

Η κα Τατούλη καταλήγει « Με ξεκάθαρη και ρητά εκπεφρασμένη τη βούληση της σημερινής Περιφερειακής Αρχής να επανεντάξει το έργο του Μουσείου στο επόμενο ΕΣΠΑ (ΣΕΣ 2014-2020), σας παρακαλούμε θερμά κύριε Υπουργέ προκειμένου να επιληφθείτε προσωπικά του όλου θέματος, ώστε να κλείσει διοικητικά το προηγούμενο έργο, να γίνει εκκαθάριση και να καταστεί εφικτή η επαναδημοπράτησή του».